Open Doek Turnhout 2012 – Nuri Bilge Ceylan ONCE UPON A TIME IN ANATOLIA

Vier keer viel de Turkse cineast Nuri Bilge Ceylan reeds in de prijzen te Cannes. In 2011 deelde hij de Gouden Palm met ?Le gamin au v?lo? van de gebroeders Dardenne.

Zijn ?Once upon a time in Anatolia? is een filmisch en filosofisch meesterwerk.

De film opent ietwat absurdistisch als een omgekeerde crimi: de daders van een moord? zijn gevat en hebben bekend en dus trommelt de politiechef? snel de officier van justitie op voor een nachtelijke zoektocht naar het lijk.?Het zou nabij een bron begraven zijn waarbij in de buurt een ronde boom en een vlak pas geploegd veld voorbij een oude brug.?De colonne start de zoektocht met een jeep van de gendarmes en twee politiewagens waarin de officier van justitie, de beide moordenaars, de politiechef, de arts en de secretaris, gravers en chauffeurs.?De mannenqueeste wordt alleen belicht door het gouden schijnsel van de koplampen van de auto?s waarbinnen de inzittenden hun beslommeringen, angsten en verlangens ventileren. De grappen en grollen zijn meesterlijk en situeren het leven op het Anatolische platteland, ver van de macht en de stedelijke kultuur.

De moordenaars slagen er echter niet in de plaats van het lijk terug te vinden.?De nacht wordt lang. Tijdens een rustpauze bij de burgemeester van een nabijgelegen dorp wordt de inwendige mens versterkt en probeert de gastvrije burgervader met de verkiezingen voor een derde termijn voor de deur toestemming voor een mortuarium los te peuteren van de officie van justitie. Als emigratiedorp vinden ze koelcellen voor de doden noodzakelijk, gezien de familieleden uit West-Europa anders met een stinkend lijk geconfronteerd worden wanneer ze arriveren voor de ter aarde bestelling.

Wanneer de elektriciteit uitvalt, verschijnt in chiaroscuro de bloedmooie dochter van de heer des huizes met een olielamp en thee voor de indommelende gasten.?Bij ieder van hen start dit beeld de slaapdronken herinneringen aan het falen van hun liefdesleven.?De politiechef heeft een bazige vrouw en een ziek kind, de arts treurt om een verbroken relatie, de procureur begint langzaam de waarheid over zijn plots gestorven echtgenote onder ogen te zien. De moordenaars zien hun slachtoffer levend en wel.

‘Als er ergens een zak met wormen gevonden wordt, is er altijd een vrouw in het spel’, zegt een van de politiemannen profetisch.

In een 160 minuten durende filmische zoektocht – grotendeels in het donker met als geluid nauwelijks meer dan achtergrondgeluiden uit de Anatolische natuur – blijkt iedere hoofdrolspeler beter af met het verhullen, verzwijgen en veinzen van waarheden om het leven in mensengemeenschappen op het platteland draaglijk te houden voor de anderen en henzelf.

In de talloos eendere valleien, bij de oeroude bronnen, onder de knoestig verweerde bomen heeft de wind veel geheimen toegedekt. Niet alleen de schrikwekkende Hettitische beelden van 3000 jaar oud die door de bliksem verlicht de in het duister plassende arts uit de stad beklemmen. De lokale chauffeur met dienst doet zijn ontdekking af met de overvloed aan oeroude beelden en rotsgravures in heel de streek, waar dokter Cemal uit de grootstad is aangespoeld na een gebroken relatie.

In de ontwikkeling van het filmverhaal schuift de figuur van Dokter Cemal? zoals een moderne Tsjechow geleidelijk naar de voorgrond. Hij is degene die observeert, die ziet, hoort en niet spreken kan. Maar die ook de mensen die bij hem te rade komen met hun groot en klein leed analyseert. In het finale vraaggesprek met de officier van justitie over schuld, verantwoordelijkheid, boete en pijn weet hij door maieutiek de zelfverzekerde officier te verlossen van de voor hem cruciale plotse en voorspelde dood van zijn jonge vrouw. ?De districtsarts neemt ook de finale beslissingen over de waarheid en dus het verdere levenslot van de weduwe en het weeskind wanneer hij het autopsierapport vervalst.

De moordenaar had in een dronken bui het slachtoffer deelgenoot gemaakt aan het grote geheim: zijn zoon was door hem verwekt en niet door de wettelijke vader.?Nadien zagen zij geen andere oplossing om moeder en kind te beschermen dan een moord op die gekrenkte vader. Een goede district-dokter waakt over de menselijkheid, voor de overlevenden.

Zonder meer is Ceylans ‘Once upon a time in Anatolia’ een van de beste films sinds jaren.