Nederland leed dezer dagen, alweer ondraaglijk. Dit keer aan het slepende sterven van Johannes. Naar verluidt werd er euthanasie toegepast, doch vergeefs, en de tussenkomst van overheidsinstanties en gesubsidieerde instellingen werd als lamentabel & de schaamte voorbij getwitterd. Het lange lijden zou met veel geheimzinnigheid omgeven zijn. Er werden aantoonbaar te weinig inspanningen gedaan om Johannes alsnog te redden, laat staan hem een waardige dood te bezorgen. Wie verantwoordelijk wordt geacht door de twitter-opinie krijgt een koekje van eigen deeg: bedreiging met geweld. 

Johannes had de Razende Bol uitgekozen wegens zwak, ziek en misselijk. De zandplaat in de Wadden bood hem wat meer soelaas dan de diepe zee. Johannes werd door een kitesurfer ontdekt en verzeilde zo in het oog van een mediastorm. De anonieme bultrug diende onverwijld terug naar zee gesleept en als dat niet haalbaar bleek, zou er ongevraagd levensbe?indigend gehandeld worden. Wat dan tegen beter weten in als ?euthanasie? omschreven werd in de nationale pers. Hij werd alvast Johannes gedoopt wat behapbaar is voor medeleven en -lijden en ook makkelijker om mee te identificeren van op het bankstel voor de flatscreen.

Marianne Thieme, kamerlid van de Partij voor de Dieren, zag haar kans schoon om de wereld kond te doen dat het Dolfinarium een reddingspoging doelbewust had gedwarsboomd en dat de dierenartsen onkundig hadden gehandeld. De Zeehondencr?che en Sea Shepherd pleitten meteen voor een protocol gebaseerd op deskundigheid en onpartijdigheid die vooral uit Hawaii en Australi? moet gehaald worden. Nederland heeft immers weer gefaald en dus is het tijd voor flagellanten en bezweringen. Laat de donaties maar komen. En op de obligate kamervragen volgden flinke woorden van de minister over het ?protocol voor aangespoelde zeezoogdieren?.

Schuld en boete

In 2010 werd in diezelfde Waddenzee nog een orka ?Morgan? gedoopt en gered. Na herstel in het Harderwijker Dolfinarium werd Morgan naar Tenerife gevlogen om daar te revalideren. Zo?n orka lust immers graag een zeehond of dolfijntje, maar deze was doof en werd door zijn soortgenoten rondom de Canarische eilanden behoorlijk toegetakeld wegens kreupel en ongewenst. Dan word je al eens gered door een mens.

In een seculiere wereld vol geweld wat graag zinloos wordt genoemd, is er extra nood aan schuld en boete, wegens moeizame vergeving door kwijnende goden en hun bedienaren.
Geweld tegen kinderen en hulpeloze dieren al dan niet in slachthuizen of als offergave op religieuze feestdagen vraagt om passende sancties.
Bij het nemen van een leven deelt eenieder in de zonde, minstens in gedachten. Donaties en twitter-belijdenissen leveren dan aflaten, zelfs in een protestantse cultuur.

Het einde der tijden

Er was een tijd dat aanspoelende walvissen in het teken stonden van nakend onheil, zo niet het einde van de wereld. Lang v??r er naar een kaduke Maya – kalender kon gerefereerd worden.

De confrontatie van nietige mensen met het hulpeloze einde van de echte groten der schepping zaaide vertwijfeling. Het tragisch oog, een reutelende ademhaling, de slappe reuzenpenis en de machteloze staart versterkte de vreze des Heren. Maarten Luther duidde het stranden van een walvis bij Haarlem in 1522 als een waarschuwing van de Here zelf voor wie Zijn volgelingen durfde te vervolgen.
In 1598 en 1602 rinkelde de kassa bij Hendrick Goltzius en Jan Saenredam met gravures van gestrande potvissen die de Spaanse furie in Kleef, pest en ontij in Amsterdam voorafgingen.

Dezer dagen was er te Rijsel in de tentoonstelling ?Fables du paysage flamand? zelfs nog meer te zien. Bij de Vlaamse primitieven verscheen voor het eerst het geschilderde landschap in perspectief en het portret van mensen van vlees en bloed. Geen honderd jaar later, aan het einde van de zestiende eeuw, kwijnde de menselijke persoon in overweldigende landschappen.

Kreeftenvissers

Bij Roelant Savery krimpen de ?Kreeftenvissers? in een eindeloos hoog en diep berglandschap. Vlaamse landschapschilders scoorden goed met dit thema tijdens de Tachtigjarige Oorlog.

Een halve eeuw later werd het populair in China na de vernietiging van de Ming dynastie door de Qing met noordelijke paardenvolkeren uit Mantsjoerije. Bij de Chinese schilder Shi Tao is nauwelijks noch iets te zien van menselijke activiteit in de ?Jintingbergen in de herfst? Ook daar begreep de intellectuele, artistieke en bestuurlijke elite dat ze konden kiezen: meewerken met de nieuwe heersers, zich laten kelen, dan wel zich terugtrekken uit het centrum van de macht in afgelegen beboste bergen waar ze leken op te gaan in het landschap. Dit leidde zoals in vroegere periode van chaos tot reflecties van de literaten over de wereld en de macht, het zelf en de ander in po?zie en schilderwerk.

Hermetisch zwart

In het ?Mus?e d?partemental de Flandre? te Cassel wordt met indrukwekkend beeldmateriaal onderbouwd hoe ook Marguerite Yourcenar in ?L?Oeuvre au Noir? een kritische intellectueel, Zeno, kon distilleren uit haar eigen confrontatie met die Vlaamse schilderkunst van landschappen en portretten.

Over de hele wereld neemt de stedelijke bevolking toe door het ontvolken van het platteland. Toch vluchten vandaag vele Grieken in de slepende chaos en economische crisis vanuit de steden precies naar dat platteland waar je vrijer kan opgaan in een vijandig ogend landschap.

?Het hermetisch zwart is een poging de eigenaardige soort vrijheid te tonen die zich langzaam in ons ontwikkelt wanneer we haar het bestaan niet nazeggen, en die het mogelijk maakt aan bepaalde tirannie?n te ontsnappen en onder welke omstandigheden ook onszelf te zijn, maar gekneusd, vervormd, misvormd haast door gewoonte en noodzaak.? (Marguerite Yourcenar)