De barometer van de angst is gekeerd
wo 14/01/2015
Er zijn tekenen aan de wand. Vele jaren hebben we geloofd dat we ons moeten inleven in de psyche van plegers van terreur om te begrijpen wat hen bezielt. Na Parijs blijkt overduidelijk dat deze aanpak onbruikbaar is als morele en politieke gids. We moeten onze angst afleggen. En onze normen en waarden met vuur verdedigen.
Godslastering...

De katholieke primaat van België, aartsbisschop Léonard, verklaarde op Radio 1: ‘Ik erken dat mensen bijvoorbeeld cartoons kunnen ervaren als een zware inbreuk op hun meest heilige overtuiging, maar ik ben tegen een wettelijke inperking van godslastering. De vrije meningsuiting – ook al mag die niet verabsoluteerd worden – is een groot goed en het is altijd gevaarlijk voor de democratie die te beperken.’

Bij de moord op Theo van Gogh op 2 november 2004 te Amsterdam door de islamitische fundamentalist Mohammed Bouyeri gingen in Nederland nog stemmen op om het verbod op godslastering te verstrengen. De toenmalige minister van justitie, de christendemocraat Piet Hein Donner vond dit belangrijk om islamitische radicalisering te voorkomen en tegen te gaan. Zijn partij- en ambtsgenoot Ernst Hirsch Ballin probeerde het nog eens in mei 2008 bij de arrestatie van de cartoonist Gregorius Nekschot. Zo zou een vonnis uitgelokt worden over het verbod op godslastering buiten de wetgever om.

Kwetsende uitlatingen dienden volgens de justitieministers verboden te worden als ‘de belediging naar alle waarschijnlijkheid ernstige gevolgen zal hebben voor de openbare orde’. In februari 2014 werd in Nederland echter het verbod op blasfemie opgeheven.

... is een democratisch recht

Moedige islamitische geestelijken en opinieleiders die de aanslagen op democratische vrijheden afkeuren én ook openlijk durven pleiten voor een herziening en modernisering van de islamitische grondbeginselen, zijn een ander teken aan de wand.
Er is immers een groot verschil tussen respect voor een mens die troost vindt in een geloof en het machtsspel van bedienaars en zeloten van dat geloof. Respect en erkenning eisen voor goden, profeten, religieuze instituten en symbolen is onderwerping eisen van anders- of ongelovigen. Daarom ook is blasfemie een democratisch recht.

De vermoorde hoofdredacteur van Charlie Hebdo had dit goed gezien. Stéphane Charbonnier – Charb – verklaarde in Le Monde van 20 september 2012 naar aanleiding van hun Charia Hebdo-uitgave en de cartoons over de islam: “Wij moeten doorgaan tot de islam evenzeer gebanaliseerd is als het katholicisme. We hebben twee taboes doorbroken, Eros en Thanatos. Rest nog dat op religies.”

De barometer van de angst

Bij de enorme manifestatie van zondag te Parijs verdrongen tientallen staatshoofden en regeringsleiders elkaar op de Boulevard Voltaire om naast de Franse president hun steun te betuigen aan de republikeinse waarden van de democratie: voor vrijheid, op basis van gelijkheid en in broederlijkheid. Zij hopen daarmee de verontwaardiging, de woede en het verzet alsnog te begeleiden want ook al hebben sommigen onder hen een vreselijke – zelfs bloedige – palmares in deze, zij hebben allemaal een goeie neus voor een wijzigend klimaat.

De barometer van angst na 9/11, de vele aanslagen zoals in de Londense Metro en het Madrileense Atocha station blijkt gekeerd met de nieuwste moordaanslagen door
islamitische fundamentalisten in Parijs.

Al blijven de ‘NousSommesKouachi’ – reacties van islamitische jongeren tijdens de minuut stilte op de Franse scholen en op internet wegen als lood, de politiek correcte verklaringen van discriminatie, racisme, slecht onderwijs, onvoldoende toekomstperspectieven en internationale conflicten klinken dezer dagen wat en sourdine.

Respect voor de fundamentele regels

In het westen denken we graag dat empathie ons menselijk maakt, objecten en subjecten van morele zorg. Bij het inleven in verlangens en eisen, denken en belijden, leven en lijden van de ander spiegelen we vooral onszelf. Wanneer die ander echter dreigt en gruweldaden begaat, beschermen we ons graag met een amalgaam van solidaire wensen voor liefdevol respect en vrede. Angst voor een verschrikkelijke werkelijkheid belemmert echte interesse in die ander en zijn of haar drijfveren. Dit soort empathie verraadt ons wanneer we dit politiek en maatschappelijk als morele gids proberen te gebruiken.

Na anderhalve eeuw godsdienstoorlogen in Europa werd bij de Vrede van Munster in 1648 een belangrijk principe aanvaard: ‘Cuius regio, eius religio’ – ‘Wiens gebied, diens gebed’. Europa is aan een nieuwe investituur toe: ook islamitische geestelijken dienen de fundamentele principes van de democratische rechtstaat te belijden. Wie zich vandaag binnen democratische staten niet houdt of wenst te houden aan de fundamentele regels van vrijheid van meningsuiting, gelijke rechten voor alle burgers enwie onderwerping eist van anders- of ongelovigen, kan geen rechten laten gelden. Zij kunnen best het vertrekadvies van de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb opvolgen.

Wanneer ook de netwerken van raddraaiers, verbindingsfiguren, financiers aangepakt worden, zullen de anderen wellicht na jaren eieren voor hun geld kiezen, door twijfel bevangen, niet in het minst door hun familie gepord.

“We moeten hoe dan ook beseffen dat voor de overwinning van het kwaad in de wereld niet allereerst de blinde uitvoerders aansprakelijk zijn, maar de ziende dienaars van het goede.” Fedor Stepun in ‘Het einde van de rode mens’ van Svetlana Alexijevitsj.

Reacties op de website vrt deredactie.be:

15 Reacties

Werner •
Ik deel uw analyse; evenwel voel ik me genoodzaakt om toch de opmerking te maken dat diverse politieke partijen, waaronder uw ex-partij, jaren lang elke – soms terechte – kritiek op de islam dadelijk in het verdomdhoekje van extreem-rechts hebben verwezen en daarom vandaag toch mee schuldig zijn dat de ketel is overgekookt. Ik denk dan aan het afdwingen van spijswetten, ook voor wie een bepaalde religie niet volgt (maar op een concentratieschool uit armoe zijn of haar boterhammetjes tijdens de ramadan op het toilet moet opeten), maar ook de vele instanties van vrouwonvriendelijkheid zoals het deseksualiseren van de vrouw, jodenhaat en gay bashing. Vandaag werd een ex-mandataris van uw ex-partij uit de partij gezet omdat hij zich nogal haatdragend opstelt tegenover de Charlie Hebdo-sympathisanten; vòòr vorige week zou echter zulks onbespreekbaar zijn geweest. Wat is er veranderd dan? Het fulmineren tegen al wie in de ogen van de belijders van hun godsdienst geen medegelovige is is al héél lang bezig. Het categoriek afwijzen van islamkritiek is iets wat vandaag bijvoorbeeld nog steeds gedaan wordt tegenover Pegida-adepten, waartussen heel wat gewone terecht bezorgde gezinnen met kinderen zitten die je bezwaarlijk van nazi-sympathieën kan betichten. Met daarbij ineens de opmerking dat er voor moslimhaters evenmin een plaats in onze maatschappij behoort te zijn.

Als de islam een plaats in onze maatschappij behoort in te nemen zullen ze toch moeten leren leven met het feit dat de civiele wetten voorrang hebben op de godsdienstige en dat aan de scheiding van kerk en staat raken on-be-spreek-baar is. Het christelijk geloof heeft zich noodgedwongen onderworpen aan de idealen van de verlichting; wellicht is het nu de beurt aan de islam om zichzelf te onderwerpen aan een gewetensonderzoek. Tekenend is bijvoorbeeld ook dat de islam geen apostasie verdraagt. Wie zijn heil echter in een dergelijke religie kan vinden, fijn, maar leer dan ineens accepteren dat er mensen zijn die niet geloven in hetgeen waar u in gelooft en respecteer hun kritieken. Als u daar niet tegen kan dan hebt u welgeteld één legitiem wapen ter uwer beschikking om daar tegen in te gaan en dat is ironisch genoeg… het vrije woord.

Raymond •
Ik respecteer de schrijver als hij beweert “Vele jaren hebben we geloofd dat we ons moeten inleven in de psyche van plegers van terreur om te begrijpen wat hen bezielt.” Ik laat deze uitspraak volledig voor rekening van de schrijver, op dat vlak beschouw ik mijzelf als ‘verlicht’.
Persoonlijk vind ik iemand die terroriseert een terrorist. Met terreurzaaiers valt niet te praten omdat ze per definitie extreme denkbeelden aanhangen. Denkbeelden of ideologieën die ‘a la carte’ aangemaakt worden.
Dat fenomeen van extremisme heeft niets met rang, stand, kleur of geloof te maken. Maar de terroristen verschuilen zich er wel achter. Net zoals de ‘kruisvaarders’ vandaag kunnen bestempeld worden als terroristen die tot in het extreme achter het ‘heilige kruis’ aan liepen en overtuigd waren dat ze vanuit de Bijbel ‘oog om oog, tand om tand’ moesten scandeerden, zo gaan nu ‘jihadstrijders’ zich wegsteken achter een geloof dat bovendien de Sharia gebruikt als een (beperkte) vorm van rechtspleging. Bij mij haalt geen van beide zijn ‘groot gelijk’.
Er zullen moslims zijn die inderdaad aanstoot nemen aan de afbeelding van Mohamed en andere die er een beeld van produceren. Maar er zijn ook democratische christelijk opgevoede mensen die aanstoot nemen aan het kruisbeeld op openbare plaatsen en andere die het verwijderen van die kruisbeelden dan weer als ‘godslastering’ beschouwen. Als ik dan binnen onze westerse context over een “heilige koe” spreek gaan er vast en zeker in India extremistische stemmen mij op de brandstapel willen plaatsen en het woord ‘godslastering’ scanderen.
Het verbaasd mij als ik van een Amerikaan verneem dat het stenigen van een ‘overspelige vrouw’ een barbaars islamitisch gebruik is dat opgelegd word door de Sharia terwijl het gebruik feitelijk stamt uit de Joodse Thora die veel ouder is dan de Koran.
Hoe dan ook ben ik graag bereid om respect op te brengen voor eender welke godsdienst die mensen verenigt in een streven naar evenwaardige menselijkheid.
Zoals vele heb ik mij na 9/11 zorgen gemaakt en ben zelf op onderzoek gegaan. Gelijk was ik verlost van mijn angst dat ik een God zou belasteren, maar besefte ook dat ik respect moest opbrengen voor elk geloof en zijn bedienaars die geen misbruik maken van hun positie.
Het is mijn en hun democratisch recht om zonder angst hier over de fundamenten te schrijven die mensen kunnen verenigen en op eender welke manier te streven naar een wereld zonder extremistische terreur.

Paul Hoornaert •
Onbegrijpelijk dat sommigen hebben gewacht tot de zinloze daden van enkele moslim fanaten in Parijs om tot de conclusie te komen dat de aanpak van psyche inleving onbruikbaar is als morele en politieke gids .
Hopelijk dat het wereldbeeld hierdoor verandert , en dat fanatici en fundamentalisten uit dit wereldbeeld verdwijnen , er is geen plaats voor deze individuen.
Doorheen heel onze geschiedenis waren er godsdienstfanaten, nu staan ze weer voor onze deur en misbruiken geradicaliseerde fanatici om lafhartig te doden. .
De moslim gemeenschap heeft in blok gereageerd , en deze wandaden afgekeurd , strijdig met de ware Islam , met de ware godsdienst ., of wat de interpretatie ook moge zijn.
Welnu mogen we van dezelfde moslimgemeenschap verwachten dat ze de daad bij het woord voeren, en dit soort van Jihad anno 21 eeuw naar de geschiedenis te verwijzen.
Vandaag is er geen plaats meer voor godsdienstfanatisme , het is genoeg geweest., enkel dan kan toenadering groeien .

Daniel  Paul Hoornaert •
U schreef (geheel terecht overigens) : ‘De moslim gemeenschap heeft in blok gereageerd, en deze wandaden afgekeurd’ Mijn reactie: Dat hebben ze, inderdaad, gedaan, maar ondertussen rijst er al een nieuw probleem: De nieuwe M-cartoon in de allerrecentste uitgave (van vandaag) van Charlie Hebdo, want die is, voor vele – ook gematigde – moslims (zowel in de hele wereld, maar ook hier, in Europa en het Westen) onaanvaardbaar en een belediging van hun profeet en hun geloof. Dus daar zijn we weer: gisteren waren we nog allemaal Charlie, maar nu zijn we opnieuw verdeeld. En dit probleem zal blijven, nog vele generaties lang, en ik maak me daar weldegelijk zorgen over, want ook de gewone moslim voelt zich daardoor beledigd, en dus zal dit alweer aanleiding geven tot discussies en, spijtig genoeg, tot terreur. Mvg,

theo mouton  Daniel •
elementair aan de discussie is dat indien een moslim aanstoot neemt aan dergelijke cartoons hij zichzelf en zijn geloof boven een ander plaatst en het zaad zaait voor de opvolgers van de aanslagen. Een tweede aspect is dat als ze aanstoot nemen ze dan ook consequent moeten hun eigen gelovigen aanspreken op het beledigen van andere geloofsovertuigingen die niet bekritiseerd en niet worden gecorrigeerd (onder de geloofswetten wordt je geacht dit wel te doen) Als elkeen voor zijn eigen deur veegt dan denk ik dat er meer respect zou bestaan.

Bruno  Daniel •
Et alors? in onze democratieën hebben we gelukkig het recht van het vrije woord en dus ook het recht om onder meer te beledigen. Er is geen wet te vinden die dat verbiedt. Dat met deze nieuwste editie een belangrijke minderheid voor het hoofd wordt gestoten is misschien niet leuk. Echter niemand verplicht hen om Charlie te lezen. Integratie is ook onze westerse wetten, waarden en normen accepteren en naleven. Zo niet kwam er inderdaad goed reisadvies van de Rotterdamse burgervader. Ne touche pas à ma démocratie, je suis aussi Charlie.

Hilaire Roose  Bruno •
Ik wens een onderscheid te maken tussen recht op mening en recht op beledigen. En dan maar beweren dat men vrede wil.

Werner  Hilaire Roose •
Wat voor u een mening is kan voor een ander een belediging zijn. Ik wens dat ik op elk moment vrij en onbevangen kan zeggen dat er geen god bestaat. Een moslim kan je bijna niet erger beledigen dan dat.

mki •
Ik help u echt hopen dat de barometer gekeerd is.
Mijn hoop komt ook voort uit de reacties van de Moslimwereld: deze keer geen feestende moslims op straat in Cairo na 7/1 waar dat wel nog het geval was na 9/11.
Het is misschien niet veel, maar het is in elk geval een teken in de goede richting.

Laat ons als les hieruit toch maar goed proberen te luisteren wat het volk zegt.
Dat is toch de grondslag van democratie.
De Vlaams Blok stemmer had wel degelijk een boodschap, zelfs al was het antwoord van de partij niet echt kies.
De Pegida betoger heeft ook een boodschap.
Ook de Westerse Moslim heeft een boodschap.
De referenda tegen het verdrag van Lissabon hadden ook hun waarde.
Laat ons dat niet onder de mat vegen.

Ik daag politici uit om de moed te hebben om om te gaan met veranderende inzichten. Dat maakt u als politicus sterker, niet zwakker. Uw kiezer zal er u voor belonen. Uw kiezer is misschien wel veel slimmer dan u zelf denkt.

Rudy •
Zoals ik al eerder zei: accepteert men de scheiding tussen kerk(religie/levensbeschouwing) en staat, of niet? Zo eenvoudig is het.
Beste VRT, het zou een heel interessant programma kunnen opleveren, een discussie tussen vertegenwoordigers van de verschillende levensbeschouwingen en religies rond dit thema. Met een aantal heel verrassende vaststellingen, vrees ik.

Guest •
Uiteraard moet iedereen zich onverkort aan de wetten en spelregels van de democratie houden. Uiteraard moeten misdrijven niet ‘begrepen’ worden. Ze horen niet en moeten (zakelijk) het gepaste gevolg krijgen. Evenwel zonder begeleidende zedenpreek. Voor de rest zie ik grote verschillen. Dat initiatieven als Charlie H iets bijdragen is volgens mij nonsens. Eerder verslechteren zij de zaak. Hun provocerende strategie werkt alleen binnen de eigen cultuur. Wij hebben zelf onze eigen heilige huizen afgebroken, inclusief de kerk. Het is gelukt omdat dit van binnenuit gegroeid is. Een cultuur die een andere van buitenaf met wetten probeert te veranderen is gedoemd te mislukken. Hybris en paternalisme scoren te hoog en de slachtofferrol is een leuk spel dat niet te verliezen valt. Geen goed idee. Het lichtpunt is inderdaad dat er van binnenuit signalen komen dat er een andere islambeleving moet komen. Deze lichtbronnen verdienen alle steun. Als en slechts als een beweging van binnenuit groeit is er kans op emancipatie van de islam. De “willenden” moeten dus alle steun en opleiding en omkadering krijgen zodat er een soort netwerk van middengroepen kan ontstaan die zoals destijds onze landelijke verenigingen de volksontwikkeling op sleeptouw kon nemen. En wie te rap wil lopen valt wellicht op zijn neus.

Gunther  Guest •
Laat ons de redenering omdraaien. Islam en haar vertegenwoordigers is al decennia bezig met onze cultuur te bekritiseren en ondermijnen. Religieuze symbolen op paspoorten, aparte zwemuren, homofobie, halal eten, enz…, maar als vanuit onze cultuur kritiek wordt geleverd op Islam, desnood als satire, wordt er moord en brand geschreeuwd. Wat een hypocrisie.

jan maes •
“Culturen mag men niet mixen”, zei ooit iemand. En inderdaad op dat punt hadhij gelijk. Acculturatie lijdt eel vaak tot spanningen. Verschillende rassen in een zelfde cultur kunnen uiteraard wel perfect samenleven. Volledige Acculturatie is een begrip dat thuis hoort in de boeken van Thomas More.Utopia….. Leren van andere culturen staat echter bij mij wel hoog aangeschreven… Dit kan zeker verrijkend en verbredend werken…

Dirk VD •
Ik moet vaststellen dat Van Duppen oproept tot polarisatie: strijd voor de ‘goede’ democratische waarden tegen de ‘slechte’ radicale moslims. Moslims moeten zich bekeren tot de democratische waarden of vertrekken, zoals Van Duppen het voorbeeld van de Rotterdamse burgemeester aanhaalt.
Dit gaat compleet voorbij aan de kern van de democratische gedachte dat iedereen een plaats heeft in onze samenleving en dat wij als samenleving opkomen voor de rechten van het individu. Het hoofddoekendebat bijvoorbeeld verrijkt de democratische waarden in plaats van het in te perken. Het is een heel interessante filosofische vraag: iemand die zich vrijwillig onderwerpt aan religieuze inperkingen van jouw vrijheid is dat democratisch? Is het democratisch om dit te verbieden? Moet en democratie dan alle religie verbieden?
Van Duppen zijn opinie gaat in tegen dit democratisch debat: ik heb gelijk en als het je niet bevalt moet je maar oprotten. Terwijl dat naar mijn mening dit debat en de islam in het algemeen de democratie juist verrijkt.
Van Duppen gaat voorbij aan het feit dat het probleem van de moslim terrorist niet een fenomeen is van de islam. Het is een fenomeen dat ingebakken zit in onze moderne samenleving. Via het internet en sociale media vinden mensen met extreem gedachtegoed elkaar, vormen connecties en netwerken en krijgen beschikking over middelen om hun extreem gedachtegoed te uiten in aanslagen. Dit is dus geen fenomeen van de islam, maar dit uit zich evengoed pedofiele netwerken, gewelddadige anarchistische betogingen, de Arabische lente,... Het is ook niet echt negatief op zich, want ook initiatieven als Ringland en Hart boven Hard vinden in het internet een katalysator om hun ideeën een luidere stem te geven.
Laten we dus niet, zoals Van Duppen afglijden in een verhaal van hen tegen ons, maar geloof hebben in de sterkte van onze democratie. Het is een tragische realiteit dat mensen elkaar doden voor domme gedachten en helaas beid de moderne wereld meer middelen om dit op een grotere schaal te doen. Dat is geen gemakkelijke gedachte. We zouden daar iets moeten aan doen, maar moeten we daarvoor onze democratische waarden opgeven?

Stephan Bruglemans •
Lang is de weg die mens bewandeld heeft. Met bochten, vallen en opstaan. Een weg die nooit voltooid zal zijn en waar onderweg geregeld weer gefaald zal worden. De motor van die weg ? Heel eenvoudig: het menselijke bewustzijn. De geestelijke capaciteit om vragen te stellen en antwoorden te zoeken. Steeds weer. Dit heeft ons doorheen conflicten en dwaalsporen voorlopig tot een seculiere samenleving gebracht. Een entente waar elke mens, zoveel als mogelijk, vrij zijn vragen kan stellen en vrij zijn ideeën kan vormen. Elke poging om een idee te doden door de denkende mens te doden, is mislukt en zal steeds mislukken. Immers, het is zijn kern die je niet kan ontkennen, te niet doen of doden. En welke bedoeling zou een godheid kunnen hebben gehad met de creatie van een wezen dat zijn eigen kern ontkent ? Ik ben geen historicus, geen academicus in welke discipline ook. Ik ben mens met de diepst menselijke gave te kunnen denken. En ik kan luisteren naar de ideeën van anderen, eruit leren, ze bijtreden of verwerpen na een eerlijke en verstandige analyse. Ik kan mijn ideeën vertellen, schrijven of tekenen. En misschien brengen ze anderen op een nieuw pad. Vooruitgang is dat, of toch zeker de mogelijkheid tot vooruitgang. En mag er nog gelachen worden met ons falen ? Er moet gelachen worden met ons falen, het is ook diep menselijk. Elk dogma, systeem of macht die dit manu militare tracht te verhinderen, zal falen. Want boven alles ontkent het de kern van de mens en juist daarom zal het falen.