Picasso '? Malen gegen die Zeit '? K20 Düsseldorf tot 10.06.2007

http://www.picasso-k20.de/

De tentoonstelling in de 'Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen K20' in Düsseldorf toont een selectie van de oude meester (1881 '? 1973) die op het einde van zijn leven erin slaagde zijn denken en doen te concentreren in een schilderarbeid tegen de tijd: '? Ik heb de indruk dat de tijd steeds sneller aan mij voorbijtrekt. Ik ben als een stroom, die zich verder wentelt en bomen met zich meevoert, die te dicht bij zijn oever groeien, of dode kalveren, die men erin gegooid heeft, of alle mogelijke microben die erin gedijen.'?

De latere werken van Picasso werden door de kunstpausen van die tijd vaak afgedaan als kliederwerk van een oude onmachtige. 'Malen gegen die Zeit' onthult echter meer over oud worden dan hen ongetwijfeld ooit lief is geweest.
Het laatste werk van de eens zo machtige meester lijkt op de onmacht van de verslaafde die niet meer kan roken of drinken en zich tevreden stelt met het snuiven van geur, het sabbelen op een surrogaatsigaret. Het is de seksverslaafde die nog wel de baltsbeweging, het automatisme van zijn gedrag koestert en aftast, maar waarbij de noodzakelijke mechanismen onmachtig geworden zijn. Hij moet zich beperken tot kijken en het herhalen van zijn aangeboren bewegingen in een steeds opnieuw gespeelde neurotische omarming: in verf op doek, in grafiek, in tekeningen.

Hij ziet zich oprecht als een oude sater, vanuit het verborgene. Hij biedt de toeschouwer soelaas door zichzelf te kijk te zetten, met een gevallen geslacht, een masker van vergane vreugde.

Liggend naakt en man met masker.

Niet groot van gestalte, waren de ultieme ogen waarvoor hij op briljante manier de moderne schepper van beelden speelde, altijd die van zijn moeder die hem ooit had toevertrouwd:
'? Als soldaat word jij generaal, als monnik word jij paus, als schilder word jij Picasso '?.

Hij werd de Napoleon van de moderne beeldende kunsten: geniaal, visionair, leidend, alles verslindend en religieus verblindend met steeds een oog op de goeie gang van de zakelijke aspecten des levens.

Staline
De Sabijnse maagdenroof tijdens de Cuba crisis

Picasso gebruikte zijn vrouwen tot ze op waren en herbronning zich aandiende. En toch was het zijn moeder die over zijn schouder zou blijven meekijken, tot hij zelf vanuit de coulissen begon te gluren naar wat zijn leven eens was geweest: een allesoverheersende zoektocht naar de zin van het finale uitroepteken. Zijn vrouwen presenteren zich vooral in een majestueuze gynaecologische houding, voluptueus met vulva en anus: zìjn luidruchtig uitroepteken als antwoord op angstige vragen vol schroom en schaamte naar de oorsprong van de wereld.

Picasso kon ermee koketteren: '?Zoeken betekent niets in schilderkunst. Wat telt is vinden. Ik zoek niet, ik vind!'?
Zelfs wanneer zijn hele tauromachie enkel nog herinnering was, kon hij een vastberaden zekerheid voorwenden en zijn angsten verdrijven in de stroom van zijn alles verslindende werk.
Zelfs wanneer hij zich ostentatief bekeerde tot het lidmaatschap van de Franse Communistische Partij en zich de acclamaties liet welgevallen van het opgevorderde proletariaat om hem heen, zocht hij dat niet. Hij vond hen!
Zijn fenomenale ' Guernica ' mocht pas in Spanje worden tentoongesteld wanneer Franco dood was en de democratie in zijn oude moederland hersteld.

Guernica

Nochtans had Picasso reeds in 1932 accuraat omschreven waar het hem om ging: '? Niets kan gedaan worden zonder de eenzaamheid. Ik heb mijzelf een eenzaamheid geschapen die niemand vermoedt!'?

Dit laatste zelfportret hing naar verluidt tegen de schouw van zijn zitkamer, zodat hij zichzelf eindelijk in de stervende ogen kon zien.

Pas dan leek hij vrede te hebben gevonden en kon zijn religieus verblindend talent waardig naar zijn laatste rustplaats. 30.000 werken had hij opgeleverd.

Naast zijn fenomenale cultus van het uitroepteken '? al evenzeer religieus en zakelijk verbindend '? wist hij na intense periodes van proberen en vinden gedurende vele tientallen jaren de kern te vatten van de menselijke blik: de oervormen waarin ieder van ons zich kan herkennen, kan oppompen, kan verliezen, kan verdrinken zodat de laatste hand en voet boven het watervlak een groet is aan wie na ons komen.

De laatste omarming

“Picasso’s variaties op Rembrandt gaan allemaal over de wellustige blik; in zijn versie van Rembrandts ‘Jupiter en Antiope’ deelt hij zichzelf de rol toe van de gehoornde ‘Faun die een slapende vrouw ontsluiert, met één hand die het laken optilt en de andere die reikt naar een weelderige borst. Rembrandts origineel is eigenlijk een vrijmoediger en buitenissiger oefening in erotische verkenning, de god in faungedaante die zich met een uitdrukking van verontrustende welwillendheid over de vredig onthulde naaktheid van de vrouw buigt.. ” Simon Schama, De geest van Rembrandt, Vrij nederland 5 mei 2007, p. 84.
“De wereld waarin Picasso rondzwierf was Dionysisch, onveilig gemaakt door saters en minotaurussen – het onheilspellende bestiarium dat het modernistische idealisme nooit heeft weten te verdrijven. Picasso erkende in Rembrandt een voorloper van zijn eigen gevaarlijke visuele intelligentie, die zich vrij kon bewegen tussen het esthetische gemak van het naakt en de rommeliger, sexier werkelijkheid van het naaktmodel: geëtste afbeeldingen van halfgeklede vrouwen die zich warmden bij het fornuis. Niets van die ontklede waarheid zou zich nog voordoen tot Manet en Degas.
Volgens Picasso en Matisse bestond er een zogeheten ‘keten’ die hun begrip van het modernisme verbond met bepaalde oudere meesters – Velázquez en Goya, maar ook Rembrandt – die begonnen waren met de taak om de kunst lastige vragen over haar eigen conventies te laten stellen: in dit geval de behaaglijke schoonheid van het naakt.” p. 87.