Sándor Márai, Er is in Rome iets gebeurd. 

Wereldbibliotheek 2016 – vert. Rogier van der Wal

Niet zijn beste, maar toch nog steeds een boeiende theaterroman over de macht en de manier waarop mensen ermee omgaan: gulzig, voorzichtig, angstig…

En het slot werpt een nieuw licht op de als tragisch ervaren zelfmoord van Márai zelf.

217. Hij overleed op hoge leeftijd. In een van de Symposia overweegt hij’ ‘Staat het een oud mens vrij om deel te nemen aan het openbare leven?’ Hij hield het voor wijzer op tijd zijn functie neer te leggen omdat het kan gebeuren dat iemand zegt: Je hebt veel Pythia’s tot het einde gediend, je hebt deelgenomen aan de offers, de processies en de dansen. Het is tijd, Plutarchus, om de krans weg te gooien en terug te treden van het orakel, omdat je een bejaard man bent.’ Zo heeft hij gehandeld. Er is overgeleverd dat hij ‘opgewekt is gestorven’. Grote dank, Meester‘. Vanwege uw Werk -  en de raad dat een oud mens bijtijds moet zwijgen.

66. ‘Hij gelooft dat de macht zoiets is als wanneer iemand van niets iets maakt. .. Beeldhouwen of schrijven…Je kunt het niet leren. De macht van een tiran hangt er niet van af hoe ontzettend beestachtig hij met zijn gewapende macht omgaat, hoe alert de geheime politie is, hoe corrupt het leger en hoe verrot de senaat is… Zolang de persoonlijke eigenschap, de macht van iemand  uitstraalt, zijn diens tegenstanders machteloos…’

78. ‘... omdat ik bij Jupiter zeg, medeburger, dat het in bijzondere tijden niet uitmaakt wie gemoord heeft, wanneer en hoeveel. Wat telt is alleen wie verdiend heeft, wanneer en hoeveel! Moorden vergeten de mensen. Ik weet uit ervaring van mijn advocatenpraktijk dat het niet moeilijk is de rechters ervan te overtuigen dat de verdachte uit onzelfzuchtige, nobele motieven een moord gepleegd heeft. Maar het is heel moeilijk de rechters ervan te overtuigen dat iemand uit onzelfzuchtige, nobele motieven rijk geworden is. De verdachte kan zich erop beroepen dat hij tot de moord gedwongen werd… Maar niemand kun je er ooit toe dwingen veel geld te verdienen. En dat vergeven de mensen niet.

95. De duisternis was voelbaar, haast tastbaar. De koude wind liet de zwarte sluier van de duisternis wapperen en zwaaien. De stilte was zinneloos, alsof het landschap het bewustzijn had verloren. De trage en waanzinnig consequente golfslag van de zee bromde uit de verte, zoals wanneer een roofdier droomt in het donker.

184. ‘Je gebruikt grove woorden. Let op het spel… En zie in wat je je had voorgesteld onmogelijk is. Een uitgever kan een schrijver niet betalen, dat zou het fundament onder het uitgeven van boeken aan het wankelen brengen. Maar schrijvers zijn momenteel in Rome in de mode. Als je wilt regel ik dat een matrone die de literatuur begunstigt je adopteert. Vertrouw me. Ik zal erachteraan gaan… Rome is vol met naar cultuur dorstende, enthousiaste oude tangen. . . Helaas komen er steeds meer uitgevers. Hier is Secundus, in de buurt van het Vredesplein, en verder Atrectus, in het Argiletum. .. Ze pikken hier en daar een tekst en verkopen in goedkope uitgaven Lucretius en Plautus… Dorus, de goden mogen hem straffen, verkoopt in roofdrukken schaamteloos Cicero…’

194. Op Kos, echt waar, geloofden ze niet dat er ziektes zijn met een heilige oorsprong. .. Maar daar moet je met vreemden niet over praten. Laat ze geloven wat ze willen. .. Een van de belangrijkste regels van ons vak is het zwijgen. In Alexandrië was er eens een oude joodse arts, van wie ik anatomie heb geleerd op de universiteit. Hij zei dat een goede dokter altijd luistert en alleen dan rustig slaapt Wanneer zijn patiënt voor eeuwig zijn ogen heeft gesloten.

197. En daarop besloot de dictator dat hij toch naar de ging. Hij had geen kijk op mensen… Weet je waarom? Omdat mensen hem niet interesseerden. Hij was maar in één mens geïnteresseerd: zichzelf, zijn eigen persoon… Naar de rest keek hij alleen zoals in het circus naar de gladiatoren, onverschillig. Zo was hij nu eenmaal.

213. Overal waar rationeel geprobeerd is de samenleving te ordenen. Daarom is alles wat hij gedaan heeft ‘modern’. Een genie is de katalysator die uit de bestanddelen van de werkelijkheid een nieuwe realiteit kan scheppen.