Jean-Christophe Rufin. ‘Compostel. Voetreis naar het einde van de wereld ’

De Bezige Bij Antwerpen

Een mooi, boeiend en bij wijlen ontroerend boek over de gang naar Santiago door de Franse arts, filosoof, diplomaat en schrijver J.C. Rufin die zeer goed de etappes van dergelijk eenzame en lange reizen weet te ontrafelen. Hij heeft oog voor de zeldzame ontmoetingen met andere pelgrims, wandelaars en de lokale bevolking die reeds vele eeuwen zonderlingen en andere verdwaalden zien passeren waarbij ze vaak een lucratief handeltje weten te presenteren als vormen van vroomheid en het goede doen om het eigen goed.

117. ‘Bij aanvang van de Camino denk je ontzettend veel na. Het wegvallen van al je aanknopingspunten, de tocht naar een bestemming die zo ver ligt dat ze onbereikbaar lijkt, het gevoel van nietigheid dat door de grootse omringende natuur bij de wandelaar wordt opgewekt – alles draagt bij tot een bijzondere vorm van introspectie die alleen in de openlucht kan ontstaan. Je bent alleen met jezelf. De gedachte is de enige vertrouwde aanwezigheid; ze zorgt ervoor dat je je gesprekken voor de geest kunt halen, herinneringen kunt opwekken die je na aan het hart liggen. Alsof de wandelaar ineens op een oude kennis botst – zo wordt hij met zichzelf geconfronteerd. Nu hij terecht is gekomen in de onbekende wereld van het elders, de leegte, het trage, het eentonige, het eindeloze, kan zijn ziel zich neervlijen in haar eigen intieme thuishaven. Alles ziet er mooi en begeesterend uit: herinneringen, plannen, ideeën. Tot je verbazing begin je in je eentje te lachen. Je trekt je gezicht in allerlei rare plooien die voor niemand bestemd zijn, aangezien je op de bomen en elektriciteitspalen na helemaal alleen bent.

40. ’De wandelaar evolueert in geen tijd tot een soort landloper. Hoe verfijnd en beschaafd je bij het vertrek ook bent, onder invloed van de Camino raak je binnen de kortste keren je schroom en ook je waardigheid kwijt. Zonder dat je regelrecht in een dier verandert, kun je je toch niet meer helemaal als een mens beschouwen. Misschien is dat wel de definitie van de pelgrim.’

42. ‘Mensen noch dieren sloegen acht op de bedevaartganger die op het strand was neergegooid, in een outfit die helemaal niet paste bij een dergelijk chic vakantieoord. Maar zoals een stuk afval dat niemand wil oprapen omdat de zee het toch zal meenemen, boezemt de pelgrim, hoe misplaatst hij ook mag zijn in het landschap, de plaatselijke bewoners geen angst in – ze zijn er dan ook zeker van dat ze hem binnenkort weer zien vertrekken.’

97. ‘Want de geest van de Camino komt hierop neer: het verlangen de wereld te doorkruisen om hem te ontvluchten en anderen te ontmoeten op plekken waar niemand is.

144. ‘Stilaan groeide het besef dat er in mij een zeer aangename metgezel schuilde: de leegte. Er kwamen niet langer beelden, gedachten en al helemaal geen voornemens meer op in mijn geest. Alles wat ik ooit had geweten, was weggezonken en ik voelde geen enkele behoefte om dat weer op te diepen.’

145. ‘Compostela is een boeddhistische pelgrimstocht. Hij bevrijdt je van de kwellingen van gedachte en verlangen, hij neemt elke spirituele ijdelheid en elk lichamelijk lijden weg, hij wist het starre omhulsel uit dat de dingen omsluit en scheidt hen van ons bewustzijn; hij laat het ik samenklinken met de natuur.2 Zoals elke inwijding dringt ook deze initiatie de geest binnen via het lichaam, en het is lastig haar te delen met mensen die de ervaring niet hebben gekend. Sommigen die ook de tocht hebben gemaakt, zijn wellicht niet tot hetzelfde besluit gekomen. Het is niet mijn bedoeling hen om te praten, ik probeer alleen te beschrijven wat de reis voor mij heeft betekend. Ik kan het ook omschrijven met een uitdrukking die slechts schijnbaar grappig klinkt: toen ik naar Santiago vertrok, zocht ik niets, en ik heb het gevonden.’