Junichiro Tanizaki, De brug der dromen en andere verhalen.  

gekozen, vertaald en toegelicht door Jos Vos. De Bezige Bij 2017

Omtrent mijneer Van de Groenheuvel 1926

202. Konden een man die van schaduwen hield, en een man die van de werkelijkheid hield, elkaar niet een hand geven? Schaduw en werkelijkheid gaan toch ook vriendschappelijk met elkaar om?

De fijnproeversclub 1919 – een verrassend verhaal met een onvergetelijke finale over de Chinese kool met ham en de speekselmassage.

Chinese kool met Chinese ham en de speekselmassage

243. ‘Naar de oever van de Natsumi kwam een vrouw zonder doel of richting’.

‘Zo zwaar weegt op mij de last der zonden,’

252. We stonden net op het punt afscheid te nemen, toen hij zei:

‘Ik kan u helaas niets bijzonders aanbieden, maar probeer even een paar murrewe…’

Hij schonk ons thee in en zette een schaal kakifruit voor ons neer, samen met een komfoor dat geen toefje as bevatte.

Met ‘murrewe’ bedoelde hij kakivruchten die tot volle rijpheid waren gekomen. Het komfoor was niet bedoeld als asbak, maar om kaki uit te eten die zo zacht waren dat ze uit elkaar vielen. Op aandringen van onze gastheer legde ik, heel behoedzaam, op mijn handpalm een kaki die het ieder ogenblik scheen te kunnen begeven. Het ging om een grote, kegelvormige vrucht met een punt aan het uiteinde: vuurrood, door en door rijp, welhaast doorzichtig en even gezwollen als een rubberen zak – als je hem tegen het licht hield, fonkelde hij als een juweel.

Hoe rijp ook de kaki uit sake-vaten die je op de markt ziet, zo’n prachtige kleur als deze krijgen ze nooit, en ze zakken helemaal in elkaar voordat ze zo mals kunnen worden. Volgens onze gastheer waren enkel kaki uit Mino, met hun dikke schil, geschikt om ‘murrewe’ van te maken. Je plukte de vruchten wanneer ze nog hard en bitter waren en legde ze in kistjes of manden waar de wind er niet aan kon. Na tien dagen bleek het vruchtvlees op natuurlijke wijze, zonder enige menselijke ingreep, zo goed als vloeibaar te zijn geworden, en het smaakte zo zoet als nectar. Bij andere kaki werd het vruchtvlees waterig; ze werden nooit zo smeuïg als die van Mino. Om de murrewe op te peuzelen, moest je er het topje af halen, als bij een zachtgekookt eitje, dan kon je er het vruchtvlees uit lepelen, en het was nog lekkerder als je ze op een schaal legde om ze te schillen, al kreeg je daar wel plakkerige handen van. Maar na de rijpingsperiode van tien dagen behielden de murrewe hun fraaie aanblik en hun heerlijke smaak slechts heel even: als je langer wachtte, werden ook deze kaki waterig.

Onder het luisteren naar deze uitleg liet ik mijn blik een poosje rusten op de dauwparel in mijn hand. Het hele mysterie, en al het zonlicht, van het gebergte leken in mijn handpalm tot stolling te zijn gekomen. Ik heb weleens gehoord dat plattelandsmensen die vroeger naar de hoofdstad reisden bij wijze van souvenir een zakje aarde meebrachten; welnu, als iemand mij zou vragen naar de kleur van het najaar in Yoshino, dan zou ik heel voorzichtig een kaki voor hem meebrengen.

257. Wat een jongeman ook van plan mag zijn, zodra hij thuis een zorgeloos bestaan leidt, blijft er niet veel over van zijn ambitie.

De Rietsnijder 1932

294.De uitgestrekte, met riet overdekte wandelgangen getuigden van uiterste pracht en verfijning. De rotsen, aangebracht in de vorm van een kunstmatige waterval tegen de berghelling vóór de villa, en de dwergdennen in de tuin, waarvan de takken zich verstrengelden met de bemoste bomen tegen de heuvelwand, wezen op de schuilplaats van een onsterfelijke, bedoeld om wel duizend jaar te gedijen. (De heldere spiegel)

297. Steeds verder en verder verwijder ik mij

en kijk om

tot ik de bomen aan uw huis niet meer zie.

Sugawara Michizane

306. In Xunyang: de Rivier.

Ik deed een gast ’s nacht uitgeleide,

Daar ruisten esdoornblad en rietpluim

zacht hun herfstig lied.

312. Ik schrok op / van de klank van de wind’, zegt een oud gedicht; ‘De herfstwind gaat tekeer / en schudt mijn rieten blinden’, zegt een ander. Pas op ónze leeftijd voel je daar de ware betekenis van aan. Nu wil ik daar niet mee zeggen dat we een hekel hebben aan de herfst omdat die al te triest zou zijn. In mijn jeugd was de lente mijn lievelingsseizoen, maar tegenwoordig verheug ik mij het meest op de komst van het najaar. Met het ouder worden maakt een zekere gelatenheid zich van ons meester, een bereidheid om te genieten van ons natuurlijke verval, en we verlangen naar een vredig en evenwichtig bestaan, nietwaar? Om die reden bieden droefgeestige taferelen ons meer troost dan fleurige landschappen, en in plaats van op geneugten te jagen verliezen wij ons in herinneringen aan de verrukkingen die achter ons liggen, vindt u niet? Anders gezegd, voor de jeugd is het verlangen naar vroeger slechts een loze fantasie die niets te maken heeft met het heden, maar voor iemand op leeftijd is datzelfde verlangen de enige manier om het heden door te komen.

394. Het is jammer dat noch de oorzaak, noch de dader, met zekerheid kan worden geïdentificeerd – Het Leven gaat een duidelijke verklaring angstvallig uit de weg – maar uit de omstandigheden kunnen we afleiden dat …

Commentaren bij De brug der dromen

546. de oorspronkelijke Japanse titel van Tanizaki’s novelle. Die luidt immers niet ‘De brug der dromen’ maar ‘De dobberende brug der dromen’ (Yume no uki- hashi), net als het laatste hoofdstuk van Het verhaal van Genji. Algemeen wordt aangenomen dat deze titel ontleend is aan het volgende anonieme gedicht:

Yo no naka wa

yume no watari no

ukihashi ka

uchiwataritsutsu

mono koso omoe

Is deze wereld soms

een brug

die in onze dromen dobbert?

Het oversteken

doet ons toch

zoveel verdriet.

In de elfde-eeuwse poëtica verwijst ‘deze wereld’ (yo no naka) specifiek naar intermenselijke relaties – een indruk die nog verstevigd wordt door het feit dat het daaropvolgende woordje ‘dromen’ (yume) vaak werd geassocieerd met seksuele ervaringen. Bovendien is de dobberende brug (ukihashi) tevens een ‘naargeestige’ of ‘weerzinwekkende’ brug, want uki, de eerste helft van het woord, is voor twee interpretaties vatbaar. Je mag jezelf dan al terugtrekken in een tuin die te bereiken is vanaf een lieflijk bruggetje, schijnt Tanizaki te suggereren, het is nog maar de vraag of je daar ooit wel gelukkig zult zijn.