Peter Venmans Discretie – Essay over een vergeten deugd

Uitgeverij Atlas Contact 2019

Sinds zijn ‘Het derde deel van de ziel. Over thymos’ heeft Peter Venmans mij met ieder boek gegrepen door zijn origineel en helder betoog waarbij hij steevast vertrekt van een filosofische en sociale cultuur uit een ver verleden. Vaak gebruikt hij originele invalshoeken van oude meesters waardoor hij ons leert kijken naar fenomenen die vandaag van het grootste belang zijn en veel beter kunnen begrepen worden in het zeer oude licht van zijn heldere inzichten.

Zeker op Peter Venmans en zijn fascinerend filosofisch werk is het mooie citaat van Dante Alighieri uit de Divina Commedia van toepassing: 

  ‘... als één die in de nacht op weg is, met op zijn rug een lamp die hem niet baat, maar wel het inzicht schenkt aan wie hem volgen.’

Hij gaat grondig in op de kwestie van de parrèsia in vergelijking met de galanterie en de terughoudendheid in het vrank spreken. 

‘Discretie – Essay over een vergeten deugd’ is een prachtig handboek voor menselijke omgangsvormen, zeker op de internetscène van vandaag waar we met z’n allen vrijwel naakt onze dansjes doen voor een digitale arena van toeschouwers

184. ‘Als de redenering van Lasch klopt en wij zijn met zijn allen onder de druk van de tirannie van de intimiteit meer narcistisch geworden, ziet het er niet goed uit voor de discretie. Een narcist is niet meer in staat om zich discreet te gedragen. Hij ondervindt de dwang om altijd in het openbaar te verschijnen en bewonderd te worden. Dat is de paradox van de narcist: enerzijds waant hij zich almachtig en heeft hij het gevoel dat hij alles kan, omdat de wereld geen weerstand meer biedt; anderzijds is hij juist afhankelijk van de erkenning door anderen en kan hij niet zonder applaus leven. (Het is vrijwel onmogelijk om hierbij niet aan de persoonlijkheidsstructuur van Trump te denken.) Discretie veronderstelt dan weer dat men zich kan losmaken van de almachtsfantasie van het ik. Wie discreet is, laat de illusie van absolute soevereiniteit varen maar kiest wel autonoom voor zelfbeheersing, respect en geciviliseerde vormen van altruïsme.’

‘Het hart houdt zijn rijkdommen in leven door een constante strijd die zich in zijn verborgenheid, en bij gratie van die verborgenheid voltrekt.

– Hannah Arendt’

207. ‘De situatie is dus paradoxaal. Enerzijds moet je in de wereld verschijnen om een volwaardige mens te kunnen worden, anderzijds verlies je bij dat verschijnen juist je soevereiniteit en word je kwetsbaar. De wereld is voor de mens een noodzakelijke maar tevens onveilige plek. Je moet je vertonen maar dat vertoon is risicovol. Hoe nu om te gaan met deze paradox? Hoe kunnen we ons beschermen tegen de wereld maar ons ook weer niet zo hermetisch afschermen dat we daardoor onze menselijkheid verliezen? De meest voor de hand liggende oplossing is dat we ons regelmatig even terugtrekken in de privésfeer om daar rust en veiligheid te vinden. Onvoorwaardelijk engagement in de wereld noch een totale terugplooiing op het zelf is mogelijk of wenselijk. Daarom is er discretie nodig: omdat we niet geheel van de wereld en niet geheel van onszelf zijn. En omdat we dat van elkaar weten.’

212. ‘Vriendschap betekent dus niet dat we met elkaar versmelten, ook niet dat we grote, passionele gevoelens voor elkaar koesteren of dat we er dezelfde ideeën op na houden. We hoeven ook niet naar eensgezindheid te streven. Consensus is namelijk geen voorwaarde voor pluraliteit maar veeleer een bedreiging ervan: waar iedereen het met elkaar eens is, heeft het samenleven zijn vitaliteit verloren. Pluraliteit bestaat immers uit een veelheid aan meningen en perspectieven.’