uitgeverij Signatuur 2021

https://deleesclubvanalles.nl/recensie/de-fabriek-van-klootzakken/

77. Mijn broer was in de eerste plaats een idealist, het tegendeel van parelmossels zoals Ev of ik. Zijn eigen carrière vond hij niet zo be- langrijk, hij wilde helpen de wereld te redden, zoals dat in een domineesgezin gebruikelijk is. Zijn koppigheid, die van Großpaping op hem was overgegaan, veranderde in fanatisme. Hij raakte al snel bezield door een missie waarbij zijn onbuigzaamheid van pas kwam. Getob, weifelmoedigheid, gebrek aan besluitvaardigheid, dat waren altijd míjn talenten geweest, niet de zijne. In zijn geloof in iets wat absurd goed was, wat nergens in de Beweging zichtbaar was behalve in onze eigen dronkenschap, nam hij plaats aan Erhards zijde, en ik moest verbaasd vaststellen dat mijn even briljante als buitengewone broer er genoegen mee nam tweede te zijn, terwijl het toch aan mij was om tweede te zijn.

348. Vijf maanden later, op een dag in maart, in de smurrie van de smeltende sneeuw, bij het knersen en kraken van de ijsschotsen op de Düna en onder de permanent grijze lucht van het noorden, brachten ze me naar Moskou, leverden me af in de Loebjanka en begonnen me te bespotten, vernederen en martelen, vele maanden lang.

En ik begon te beseffen waarom de mens van de mens houdt, want dat moet hij namelijk omdat dat voor ieder individu de enige hoop is om ondanks alles een mens te blijven.

748. Jeugd is immers altijd de naaktheid zelve, iets waar je dwars doorheen kunt kijken, terwijl geen mensenoog door de ouderdom heen kan dringen.