Opiniemakers, De Morgen 27/10/2005

XAVIER VERBOVEN, algemeen secretaris ABVV Voor de betoging van 28 oktober hou ik graag een pleidooi voor wat meer begrip en wat genuanceerder denken. Enkele misvattingen op een rijtje.

‘ER WORDT STEEDS MINDER GEWERKT IN BELGIE’ Niets is minder waar. Om het even eenvoudig uit te leggen: mijn grootvader werkte 48 uur per week, van zijn 14de tot zijn 65ste en ging kort daarop dood. In zijn gezin werden in totaal 127.300 uren gewerkt in loondienst. Mijn vader werkte 45 uur per week, van zijn 16de tot zijn 58ste. In zijn gezin werden in totaal 98.000 uren gewerkt in loondienst. Vandaag werken meestal man én vrouw (of beide partners). Gemiddeld beginnen ze op hun 19de en willen ze stoppen op 58 jaar. Als ze beiden voltijds werken, werken ze samen 76 uur per week en dus 154.000 uur in loondienst. Bovendien is het werkritme op de meeste plaatsen flink gestegen in de loop der jaren. Wat in de discussie vaak vergeten wordt, is dat werknemers in ons land tussen hun 20ste en 50ste meer werken dan in de rest van Europa en vooral harder werken: de Belgische werknemers behoren vandaag tot de productiefste ter wereld. Bovendien was voor de generatie die nu voor zijn (brug)pensioen staat, weinig onthaasting weggelegd. Tijdskrediet, vaderschapsverlof, ouderschapsverlof… Het werd allemaal zeer recentelijk ingevoerd. In de Scandinavische landen zijn die mogelijkheden al jarenlang ingeburgerd. De huidige generatie kon dus niet genieten van een ‘ontspannen arbeidsmarkt’ en nu wordt hen ook gevraagd om langer te werken.

‘JOUW JOB IS DE MIJNE NIET Uit een zeer interessante enquête van de VUB, o.l.v. Marc Elchardus, blijkt dat krantencommentatoren, politici, academici… luxepaarden zijn. Zij behoren bij de 10 à 15 procent gelukkigen met interessant werk. (Ik reken mezelf daar ook bij). Dat zou een extra motief moeten zijn om zich te kunnen verplaatsen in de situatie van de meeste werknemers, die weinig plezier beleven aan hun (uitvoerend) werk: 58 procent verklaart zijn werk hoe dan ook niet te zullen missen, 25 procent zegt het misschien te zullen missen en slechts 16 procent denkt het werk, en alles wat daarbij hoort aan sociale contacten, wel te zullen missen. Zestig procent schat het toekomstige pensioen positief in, 30 procent weet het niet en slechts 10 procent kijkt er negatief tegenaan. Dit onderzoek toont duidelijk aan dat mensen moe zijn. Het is juist dat het Generatiepact spreekt over de mogelijkheid om lichter werk te voorzien. Maar in heel wat ondernemingen bestaat er geen lichter werk en moet men voortdoen in hetzelfde tempo of men vliegt er uit. De vermoeidheid en de stress zijn overigens niet altijd het gevolg van zwaar fysiek werk of van een hoog werkritme. Bij heel veel mensen wordt de stress ook veroorzaakt door de onzekerheid over het behoud van hun job.

‘BRUGPENSIOEN IS ARBEIDSVERNIETIGEND’ De mensen ‘op de werkvloer’ weten beter. In de bedrijven zien zij dat een ‘jongere’ pas aangeworven wordt als de baas echt niet anders meer kan omdat een ‘oudere’ vertrekt. Bij de gewone brugpensioenen wordt de overgrote meerderheid niet vervangen. Leg maar eens uit dat de mensen vandaag, tegen hun zin, langer moeten werken, als er nog 600.000 werklozen zijn, als er nog zoveel jongeren zijn die wachten op een job… Of is het toeval dat in Charleroi en de rest van Henegouwen, waar 36 procent van de bevolking werkloos is en de meeste arbeiders werkloze jongeren kennen in hun naaste omgeving, het protest het eerst op gang kwam? Daarnaast is het zo dat 40 procent van de oudere werknemers gedwongen werd/wordt tot inactiviteit. Dat gebeurt vooral bij herstructureringen in de industrie, maar dikwijls ook bij bedrijven en sectoren die nog veel winst maken. Iedereen die ooit een herstructurering heeft meegemaakt, weet dat de realiteit voor oudere werknemers meestal het een of het ander is: of het (iets betere) brugpensioen of de gewone werkloosheidsuitkering. Het gemiddeld complement voor brugpensioen bedraagt zo’n 125 euro boven op de werkloosheidsuitkering, die 60 procent van het geplafonneerd loon bedraagt! Toen de brugpensioenleeftijd in de jaren 90 opgetrokken werd van 55 naar 58 jaar, daalde het aantal bruggepensioneerden met 30.000, maar het aantal oudere werklozen steeg met bijna 100.000! Is het dan verwonderlijk dat mensen zich de vraag stellen of het voorstel om de toegang tot brugpensioen te bemoeilijken, niet vooral dient om ontslag goedkoper te maken voor de werkgevers?

EVOLUTIE OF CONTRAREVOLUTIE? Men doet alsof 2010 een ‘scharnierjaar’ is waar een ‘bom’ onder ligt en dat het brugpensioen dus zeer snel afgebouwd moet worden. Met de timing voorzien in het Generatiepact wordt de loopbaanvereiste, om nog vanaf 58 jaar op brugpensioen te kunnen gaan, zeer waarschijnlijk vanaf 2012 op 40 jaar gebracht (“als de tewerkstelling van de oudere werknemers geen 1,5 keer sneller is gestegen dan in de andere Europese landen” schrijft het pact). Dat zou tot gevolg hebben dat de helft van de mannen en 71 procent van de vrouwen hun brugpensioen moeten uit- of afstellen. In werkelijkheid veroudert de bevolking slechts heel geleidelijk. In academische kringen wordt nu al gezegd dat niet 2010 maar 2012 het jaar zal zijn waarop de veroudering begint te spelen. Bovendien beschikt België vandaag over een zeer grote ongebruikte arbeidsreserve om de daling van de beroepsbevolking te compenseren. Maar wellicht is het te moeilijk om de juiste beslissingen te nemen om jongeren, allochtonen en vrouwen, die graag aan de slag zouden gaan, aan een baan te helpen. Is het maatschappelijk verantwoord om die groepen op te geven en de meeste aandacht op de oudere werknemers te richten, terwijl er geen enkel tastbaar bewijs is dat werkgevers effectief ook oudere werknemers meer kansen willen geven? (...)