’ Il Divo ’ – Giulio Andreotti en het spel van de macht.

De acteur Toni Servillo geeft op een grootmeesterlijke manier gestalte aan de Italiaanse eerste minister Giulio Andreotti in de film van Paolo Sorrentino ?Il Divo ? De sterspeler?.
Andreotti wordt voorgesteld als de vleesgeworden verkrampte nek- en schouderpartij die – tot in zijn stuitbeentje verstijfd – probeert een machtsapparaat recht te houden dat als een hol vat van ijdelheid de troon van de macht bezet houdt en dus alle democratische aspiraties, inhoudelijke en vormelijke, sprezzatura en elegantie, grootsheid en menselijkheid tot Berlusconiaanse cimbalen zal voeren.
De film handelt over een moeizaam en moeilijk verhaal: de betrokkenheid van de Italiaanse eerste minister en intussen senator voor het leven, Giulio Andreotti (?1919).
Hij zit sinds 1945 in het parlement voor de DC, Democrazia Cristiana.
Door de stichter van deze politieke beweging tijdens de tweede wereldoorlog, De Gaspari, werd hij getaxeerd als: ?Die jongen kan zoveel dat hij tot alles in staat kan worden.? Waarop Andreotti tijdens een van de talloze processen over zijn parlementaire onschendbaarheid antwoordde: ?Laat De Gaspari hierbuiten!? .

Andreotti nam aan 33 van de 59 regeringen sinds 1945 deel. Hij was zeven maal minister-president en recordhouder van de kortste ambtsperiode: 8 dagen. Hij beheerste in de jaren ?80 de politiek in Itali? en keerde als kopstuk terug tussen ?89 en ?91. Hij was 8 keer minister van defensie, 5 keer minister van buitenlandse en zaken, 2 maal minister van financi?n, 2 maal minister van begroting, 2 maal minister van industri?le zaken, eenmaal minister van de schatkist, eenmaal minister van binnenlandse zaken.
In 1991 werd hij door president Francesco Cossiga tot ?senatore a vita? (senator voor het leven) benoemd. Hoewel uit Rome afkomstig, bleek Andreotti zijn electorale basis in Sicili? te hebben. Door maffiabazen werd hij als ? lo Zio?, oompje, omschreven. En toch bleef hij halsstarrig iedere band met de maffia ontkennen.

De film concentreert zich op de periode waarin de enorme vertakkingen van het Italiaanse corruptiesysteem, Tangentopoli, door de ‘Mane Pulite’-magistraten aan het licht gebracht werden. Na zijn laatste vroegtijdig afgevoerde regeringen startten de processen tegen Andreotti wegens banden met de maffia. In zijn verdediging suggereert hij dat het precies de maffia was die hem via een georchestreerde campagne van pentiti in diskrediet wil brengen omwille van de intussen goedgekeurde anti-maffiawetgeving: ?Ik heb slechte mensen gebruikt om iets goeds te doen?.
Andreotti werd uiteindelijk toch veroordeeld voor zijn banden met de maffia maar wegens verjaring kreeg hij ontslag van rechtsvervolging.

Een goed begrip van het verhaal in de film vereist een grote kennis van de politiek in Itali? van die periode. Maar voor liefhebbers van machtstheater is dit niet noodzakelijk. De regisseur heeft hier een meesterwerk afgeleverd waarbij het beeld, de stijl, het decor, de muziek als een universele tragedie van het spel van de macht op een sublieme manier wordt gestileerd in ? Il Divo ? de sterspeler ? .
Zo is deze film de tegenhanger van Roberto Saviano?s ?Gomorra? geworden.
?Gomorra? toont het rauwe veldwerk, ‘Il Divo? behandelt de hoofdpijn aan de top.

Met Andreotti hebben de christen-democraten herhaaldelijk een pact gesloten met de duivel en wat er van hun ziel restte, verkocht voor het behoud van macht. Andreotti weet dit, beseft en bespeelt dit en verstijft onder de pijn van het zijn in migraine. De enige lichaamstaal die leesbaar blijkt achter het Machiavellistische masker van de immanente en imminente macht zijn handen en vingers. Het draaien met de duimen werkt geruststellend. Draaien met de ring impliceert verveling. Bij de vingertoppen tegen elkaar dringt de afronding naar het einde.
De film laat zijn verantwoordelijkheid en/of betrokkenheid bij de ontvoering van en de moord ( maart ? mei 1978) op de medechristendemocraat Aldo Moro door de Rode Brigades doorwegen op zijn eigen politieke falen. De beschuldigingen van Aldo Moro in zijn brieven om hulp bij zijn vrijlating lijken blijvend te vreten aan de immanentie van Adreotti?s macht. Aldo Moro was binnen de christendemocratie een voorstander van het ‘historisch compromis? waarmee de leider van Italiaanse Communistische Partij Enrico Berlinguer hoopte een regering van nationale eenheid en solidariteit op de been te brengen na de verkiezingen van 1976. De rechtse vleugel van de DC met Andreotti en de Amerikaanse politieke hoofdrolspelers zagen hierin een mogelijk nieuwe doorbraak voor de invloed van Moskou in West-Europa.
Wanneer een eminent journalist Andreotti confronteert met het ongerijmde in zijn talrijke verklaringen betreffende corruptie en maffiabanden en vraagt of hij dan nog kan geloven in het toeval, antwoordt Giulio Andreotti: ?Ik geloof niet in het toeval, ik geloof in God!?.
Eminente kardinalen en curiekopstukken eren hem in het Vaticaan door te verklaren dat hij het was die aan Johannes XXIII vertelde: ?Uwe Heiligheid kent het Vaticaan niet. Ik zal u helpen het te leren kennen.?
Zijn verdediging voor de parlementaire onderzoekscommissie is boeiend: ?Vele jaren was ik de internationale vertegenwoordiger van Itali?. We kunnen niet toestaan dat dit land zou geleid zijn door een referent van de maffia want dit is niet geloofwaardig in het buitenland. Dit proces brengt niet alleen mij in diskrediet?.
Wanneer hij geconfronteerd wordt met zijn contacten met Licio Gelli van de Vrijmetselaarsloge Propagande Due ? P2 ? , het Vaticaan en de moord op Roberto Calvi, de bankier van God, antwoordt Andreotti: ?Hoe zou ik ooit genoegen nemen met ??n loge!?
Wanneer hij finaal een gooi naar het veilige presidentschap hoopt te kunnen doen, en de senaat eindeloze stemmingen hield om tot een meerderheid te komen, faalt Andreotti.
De vlucht vooruit wordt gefnuikt en het moeizame, slopende en stinkende handwerk om zijn vijanden, aartsvijanden en politieke vrienden eronder te houden wordt zijn verdere lot: ?Macht is een ziekte waarvan je niet genezen wil worden?. ?Macht verslijt wie haar niet bezit?

Andreotti speelt het spel van de macht met een meesterlijke ironie, vaak met gruwelijk sarcasme. Wanneer tijdens een diner de steun voor zijn kandidatuur voor het presidentschap besproken wordt door de kopstukken van de Democrazia Cristiana, kijkt hij om zich heen en zegt:
?Ik ken mijn beperkingen en ik weet dat ik klein van stuk ben, maar ik bevind mij hier nu ook niet bepaald in een wereld van giganten.?
Wanneer zijn echtgenote hem vraagt naar het lot van de vele gewezen adjudanten en leden van zijn hofhouding, antwoordt hij haar:
?Bid voor hen, want zij zijn kapotgemaakt door het leven en de omkooppraktijken.?
Op meer dan 26 klachten tegen hem wist hij zonder verpinken te antwoorden ?Ik herinner me dit niet meer?, terwijl zijn fameuze archief kelders volgepropt zitten met belastend materiaal over mede- en tegenstanders uit heel Itali?.
?Behalve voor de Punische oorlogen, omdat ik er te jong voor was, werd ik reeds van alles beschuldigd?.
Alle aanklachten werden geseponeerd.
De film staat bol van schitterende citaten die in een soms stokkende woordenvloed de kijker overweldigen:
?Zonder behoefte leef je langer?.
Over zijn enthousiaste nieuwe minister van openbaar vervoer: ?Een gek die niet zegt dat hij Napoleon is, zegt dat hij de balansen van de staatsspoorwegen zal saneren?.
?Ik laat me ontmoedigen door de kleine dingen, niet door de grote aanklachten.?
?IJdelheid staat hierbuiten. Ik kom uit de provincie, de armoede. Culturele legitimatie was belangrijker voor mij dan politieke. Ik was altijd liever een geleerd man dan een staatsman?.

?Il Divo? toont hoe macht die zich decennialang vast gesoldeerd op de troon probeert te handhaven, verwordt tot een ijdel vat van corrupte houdgrepen.
Andreotti kon het wankelen niet langer vermijden. Silvio Berlusconi zou later zijn strijd tegen het gerechtsapparaat verfijnen en dank zij de invloed van de eigen media de Italiaanse kiezers bij herhaling weten te lijmen.

In alle Italiaanse rechtbanken staat in koeien van letters te lezen:
?La legge ? uguale per tutti?
Velen vullen dit aan met : ?ma non tutti sono uguali?
of ?ma non cos? la sua?applicazione?.